Jak czytać etykiety produktów?

Jak być świadomym konsumentem?

Znajomość szczegółowych informacji dotyczących wybieranych przez nas produktów ma istotne znaczenie dla odpowiedniego skomponowania codziennego menu. Dzięki czytaniu etykiet konsumenci stają się bardziej świadomi i są w stanie wybrać odpowiednie zamienniki, pozbawione chemicznych dodatków charakterystycznych dla żywności przetworzonej.

Na opakowaniu produktu obowiązkowe są następujące elementy:
• nazwa żywności,
• wykaz składników,
• składniki/substancje pomocnicze,
• ilość netto produktu,
• data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia,
• specjalne warunki przechowywania lub użycia,
• nazwa i adres producenta,
• kraj/miejsce pochodzenia żywności,
• instrukcja użycia,
• zawartość alkoholu, gdy stanowi on > 1,2% objętościowych napoju,
• informacja o wartości odżywczej.

W celu uniknięcia pomyłek przy wybieraniu produktów dla Ciebie krok po kroku przeanalizowaliśmy najważniejsze dane, zamieszczone na etykiecie.

Nazwa produktu

Nazwie często towarzyszą dodatkowe informacje, zachęcające do kupna, jak np. „domowy, babuni, prosto z pieca, wiejski, naturalny”, a także dotyczące sposobu produkcji, czy postaci wyrobu jak np. mrożony, mielony. Niektórzy producenci zachęcają do kupna wyrobów, dodając na opakowaniu napisy: „bez dodatku cukru”, „niska zawartość tłuszczu”. Są to tzw. oświadczenia żywieniowe, a ich umieszczanie jest regulowane przepisami. Pamiętaj, jednak że informacja „produkt bez dodatku cukru” mówi o tym, iż dany produkt nie zawiera cukrów dodanych. Jednak może mieć w swoim składzie cukry proste, naturalnie występujące w owocach np. soki.

Termin ważności produktu

Zapis ten występuje w dwóch formach:

• „Należy spożyć do…” - czyli termin przydatności do spożycia – oznacza to, że po upływie wyznaczonego terminu, produkt bezwzględnie nie powinien być spożywany.
• „Najlepiej spożyć przed…” - sugeruje datę minimalnej trwałości, po której upływie produkt nadal można spożywać (pod warunkiem właściwego przechowywania) i nie powinno się to wiązać z ryzykiem dla zdrowia.

Komunikaty te nie dotyczą owoców i warzyw, czy niektórych wyrobów jak: napoje alkoholowe, cukier, sól. W pozostałych wypadkach jest to informacja obowiązkowa, podobnie jak ta o warunkach przechowywania. Są kategorie produktów dla których wzmianka o kraju lub miejscu pochodzenia jest obowiązkowa np. miód, ryby, wołowina, jaja, wina i napoje spirytusowe, oliwa z oliwek, importowany drób.

Skład produktu

Dane te to jeden z najważniejszych elementów etykiety dla konsumenta. W pierwszej kolejności wymienione są składniki, których użyto w największej ilości. Staraj się więc unikać żywności, gdzie:

• Cukier znajduje się na pierwszej pozycji. Dodatkowo warto pamiętać, że cukier niejedno ma imię. Często na opakowaniu jest napisane: „sok bez cukru”. Pod tym może kryć się wiele zamienników sacharozy, takich jak: zagęszczony sok owocowy, cukier trzcinowy, cukier daktylowy, cukier kokosowy, cukier winogronowy, cukier inwertowany, cukier palmowy, cukier organiczny, miód sztuczny, słód jęczmienny, melasa, syrop glukozowo – fruktozowy, syrop glukozowy, karmel , laktoza , galaktoza, maltoza, fruktoza, muscovado, glukoza.
• Tłuszcze utwardzone - podczas utwardzania olejów roślinnych następuje przekształcenie nienasyconych kwasów tłuszczowych w nasycone, w wyniku czego płynna konsystencja zamienia się w stałą. W trakcie tego procesu powstają tłuszcze trans, które mają działanie szkodliwe na organizm ludzki. Znajdziemy je przede wszystkim w margarynach, wyrobach cukierniczych, ciastkach, lodach, gotowych sosach, chipsach, w żywności typu fast food.

Najlepiej wybierać produkty, z jak najmniejszą ilością składników – im krótszy skład, tym produkt bardziej naturalny!

Dodatki do żywności

Na etykiecie znajdziemy również informacje o substancjach dodatkowych, w postaci symbolu z literką E, bądź ich pełną nazwę. Związki „E” podzielone są według funkcji technologicznej, jaką mają do spełnienia po dodaniu do żywności np. barwnik, stabilizator, konserwant. Dodawane są one do produktów, w celu wydłużenia okresu do spożycia, zapobiegania niekorzystnym zmianom wyglądu, zapachu czy smaku. Nie wszystkie „E” są szkodliwe, gdyż wśród licznych numerów pojawia się również witamina C, kwas mlekowy, czy E160d – likopen, który jest barwnikiem ekstraktowanym z pomidorów.

Podział dodatków do żywności:

E100 – E199 to barwniki
E200 – E299 to konserwanty
E300 – E399 to przeciwutleniacze
E400 – E499 to środki spulchniające, żelujące, emulgatory
E500 – E599 to środki pomocnicze
E600 – E699 to wzmacniacze smaku
E900 – E999 to środki nabłyszczające, słodzące
E1000 – E1999 to konserwanty, zagęstniki, stabilizatory

Konsumencie bądź świadomy!

Konsumenci wybierając produkty, które charakteryzują się długim okresem do spożycia, często nie wiedzą, iż wynika to właśnie z zastosowania dodatków do żywności. Przeciętny człowiek spożywa około 2000g wymienionych substancji rocznie. Aktualnie do obrotu dopuszczonych jest 330 dodatków. Zanim związek zostanie zastosowany, przechodzi badania, a następnie otrzymuje ocenę potwierdzającą jego bezpieczeństwo. Jednakże mimo kontroli, powstał szereg doniesień wskazujących na występowanie skutków ubocznych. Sytuacja ta doprowadziła do wycofania kilku dodatków, które wcześniej były określone jako bezpieczne jak np. E104 – żółcień chinolinowa – spożywczy barwnik, który jak wykazano w badaniach powoduje wystąpienie nadpobudliwości i problemów z koncentracją u dzieci.

Ważnym faktem jest, iż prawo nie określa ryzyka związanego ze stosowaniem jednocześnie więcej niż jednego dodatku w porcji żywieniowej. Sytuacja ta niesie pewne zagrożenie związane z kumulacją i działaniem synergistycznym dodatków do żywności. W związku z tym działanie pojedynczego związku może być bezpieczne, ale ich suma w produkcie może nieść pewne ryzyko, gdyż łącznie mogą przekroczyć dopuszczalną dawkę. Szczególną ostrożność powinny zachowywać kobiety w ciąży, karmiące piersią i dzieci. Długotrwała ekspozycja na dodatki żywności jest związana z negatywnym odziaływaniem na zdrowie.

Alergeny

Substancje powodujące określone reakcje uczuleniowe np. gluten, orzechy, soję, mleko. Często na etykiecie można znaleźć informacje, że „produkt może zawierać śladowe ilości xxx”. Producenci zamieszczają ją, gdy na terenie zakładu występują alergeny i mogą powodować niezamierzone zanieczyszczenie produktu.

Informacje o wartości odżywczej

Które elementy są wymieniane obowiązkowo, a jakie dobrowolnie?

Tajemnicze skróty?

RWS – Referencyjna wartość spożycia - informacja dotycząca tego, w jakim stopniu produkt pokrywa dzienne zapotrzebowanie na poszczególne składniki (np. białko, węglowodany, tłuszcz, energię). Wartości referencyjne są uśrednione i odnoszą się do przeciętnej osoby dorosłej (8400 kJ/ 2000 kcal). Zazwyczaj informacja podawana jest na porcję produktu i jest wyrażona w procentach.

Konsument w tej rubryce może znaleźć dane w jakim stopniu obecne w produkcie witaminy i składniki mineralne (jeżeli są) pokrywają procent zalecanego dziennego spożycia (RDA).

Podsumowanie