Choroba Hashimoto to najczęściej występujące zaburzenie autoimmunizacyjne i przyczyna niedoczynności tarczycy. 8-10 krotnie częściej zapadają na nią kobiety, rozpoznanie występuje głównie w wieku rozrodczym, choć co raz częściej choroba rozpoczyna się już w dzieciństwie. W rozwoju tej przypadłości istotną rolę odgrywają m.in. czynniki żywieniowe, więc istotnym elementem w leczeniu jest prawidłowo zbilansowana dieta. Celem artykułu jest omówienie prawidłowego sposobu odżywiania u osób z Hashimoto.

Co to jest choroba autoimmunizacyjna?

Prawidłowo działający układ odpornościowy chroni nas przed niekorzystnym działaniem wirusów, bakterii i pasożytów. Jednak czasami dochodzi do sytuacji, w której przestaje odróżniać to, co obce od tego co własne i zaczyna atakować samego siebie. W skrócie choroba autoimmunologiczna oznacza atak systemu odpornościowego na własną tkankę, bądź organ. Podczas reakcji systemu immunologicznego produkowane są przeciwciała, które pozwalają zidentyfikować szkodliwą, obcą substancję. Przy autoimmunizacji przeciwciała są wytwarzane przeciw tkankom, a celem ataku jest własny organizm. Choroba Hashimoto jest stanem, w którym produkowane są przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej i tyreoglobulinie, co prowadzi do zaniku komórek pęcherzykowych tarczycy i w następstwie do jej niedoczynności.

Objawy, które mogą zwiastować nadejście choroby bądź sygnalizują o jej istnieniu:

• ciągłe uczucie zmęczenia,
• senność,
• częste przeziębienia, infekcje – ogólnie niska odporność,
• wypadanie włosów, słabe paznokcie,
•problemy z koncentracją, pamięcią,
• poronienia bądź niemożność zajścia w ciążę ,
• częste zmiany nastroju, depresja,
• problemy jelitowe - głównie zaparcia,
• ból mięśni, stawów,
• zmiany wagi bez wyraźnej przyczyny.

Praktycznie każda komórka naszego ciała ma receptory dla hormonów tarczycy, więc odgrywa ona ogromną rolę dla naszego zdrowia. Bardzo często organ ten nazywa się „królową metabolizmu”. Ze względu na jej kluczowy udział w funkcjonowaniu organizmu, zaburzenia pracy tarczycy charakteryzują się ogólnoustrojowymi objawami.

Przyczyny rozwoju Hashimoto

Uważa się, że na rozwój choroby mają wpływ predyspozycje genetyczne, ale również czynniki środowiskowe – stres, infekcje wirusowe, palenie papierosów, elementy żywieniowe – niedobór selenu, cynku, nadmiar jodu. Nasze geny ładują broń, ale to dieta i styl życia pociągają za spust. Choroba może się rozwinąć w momencie gdy zadziała jakiś czynnik środowiskowy, który pobudzi geny. Zmieniając sposób odżywiania, dbając o zdrowie możemy nie dopuścić do ujawnienia się choroby. Jednakże gdy już się pojawiła, mamy cały czas szansę wprowadzić ją w remisję, czyli wyciszyć towarzyszące jej objawy.

Wskazówki żywieniowe

U pacjentów z Hashimoto, obok leczenia farmakologicznego, zaleca się dopasowanie odpowiedniego schematu żywieniowego. Właściwa dieta pomaga w łagodzeniu objawów choroby, a także zapobiega niedożywieniu, jednocześnie wspierając utrzymanie odpowiedniej masy ciała. Źle skomponowany, niedoborowy jadłospis może spowolnić pracę tarczycy, co manifestuje się podwyższonym TSH, czy zaostrzeniem objawów. Dieta powinna składać się z 4-5 posiłków spożywanych w regularnych odstępach czasu.
U osób z niedoczynnością tarczycy ze względu na rolę hormonów w regulacji metabolizmu, obserwuje się obniżenie spoczynkowej przemiany materii, co w konsekwencji może prowadzić do wzrostu wagi ciała. Kluczowym elementem jest indywidualnie dobrana kaloryczność uwzględniająca tryb życia, a także aktywność fizyczną.
Warto również zwrócić uwagę na odpowiednie spożycie wody, a także błonnika (np. siemię lniane, orzechy i ziarna, pieczywo pełnoziarniste, warzywa, jabłka, gruszki) ze względu na częste problemy z perystaltyką jelit u pacjentek z Hashimoto.

Białko

 

W zaleceniach żywieniowych białko powinno stanowić 15–25% dziennego zapotrzebowania. Produkty białkowe zawierają tyrozynę, która jest aminokwasem niezbędnym do syntezy hormonów tarczycy. Warto bazować na pełnowartościowych nieprzetworzonych źródłach zwierzęcych (mięso, ryby morskie – zwłaszcza tłuste, jaja), a także produktach pochodzenia roślinnego.

Tłuszcze

 

Istotna jest zarówno ilość, jak i jakość spożywanych tłuszczów. Ich odpowiedni udział w diecie jest ważny dla wchłaniania witamin w nich rozpuszczalnych. Warto głównie skupić się na podaży tłuszczy zawierających kwasy tłuszczowe nienasycone, z naciskiem na wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3. Działają przeciwzapalnie, a także wspierają przemianę hormonów T4 w T3 w wątrobie, uwrażliwiają tkanki na działanie hormonów tarczycy. Główne źródło kwasów omega-3 to ryby morskie, oliwa z oliwek, olej lniany, olej z czarnuszki, siemię lniane.

Węglowodany

 

Zastosowane w diecie węglowodany powinny charakteryzować się niskim indeksem glikemicznym i pochodzić głównie z produktów zbożowych, pełnoziarnistych, a także z warzyw i owoców. Produkty te poleca się w celu dostarczenia błonnika pokarmowego, który działa sprzyjająco przy redukcji masy ciała i reguluje perystaltykę jelit.

Witaminy i mikroelementy

Osoby dotknięte chorobą Hashimoto cechuje istotnie słabsze wchłanianie związków mineralnych i witamin z pożywienia, co może skutkować ich znacznymi niedoborami. Kluczem do prawidłowego funkcjonowania organizmu i niwelowania stanu zapalnego jest prawidłowa i zbilansowana dieta. Konstruując plan żywieniowy, należy zwrócić uwagę na obecność niezbędnych dla tarczycy minerałów i witamin, a niekiedy rozważyć suplementację. Optymalizacja diety i stylu życia to najważniejsze kroki w celu uzdrowienia naszej tarczycy, jednak zazwyczaj niezbędne jest odpowiednie wsparcie. W pierwszej kolejności warto wykonać badania laboratoryjne i we współpracy z lekarzem, właściwie celować w niedobory mając na uwadze inne schorzenia współistniejące.

Warto zadbać o podaż takich składników jak:
• Witamina D – reguluje pracę układu odpornościowego
• Selen – antyoksydant niezbędny do konwersji hormonów tarczycy
• Cynk - poprawia konwersję hormonów tarczycy, wchodzi w skład ponad 300 enzymów
• Kwasy omega-3 - działanie przeciwzapalne
• Żelazo - wspomaga działanie TPO oraz pełni ważne funkcje w syntezie hormonów tarczycy
• Magnez – wspomaga eliminowanie wiele objawów towarzyszących Hashimoto
• Witaminy z grupy B – wspomagają przemianę metaboliczną i są potrzebne do produkcji hormonów
• Witaminy: C, E, A - silne antyoksydanty
• Probiotyki - zadbanie o florę bakteryjna jest niezbędne do prawidłowej pracy układu odpornościowego. Dodatkowo, w jelitach produkowane jest około 20% hormonu T3.

Jadłospis powinien być zbilansowany pod kątem składników mineralnych. Należy zwrócić szczególną uwagę na witaminy antyoksydacyjne, takie jak: witamina A, β-karoten, witamina C, witamina E. Odpowiednia podaż przeciwutleniaczy chroni przed działaniem wolnych rodników. Dodatkowo znaczącą rolę odgrywają witaminy z grupy B, kwas foliowy, żelazo, magnez, mangan, cynk, selen i miedź.

Spośród głównych zaleceń należy wymienić:
• zachowanie rytmu dobowego, •
ograniczenie stresu,
• regularność i różnorodność posiłków,
• ograniczenie wysoko przetworzonej żywności, bogatej w tłuszcze nasycone i cukry proste,
• zwiększone spożycie warzyw i owoców,
• ograniczenie spożycia soli,
• odpowiednie nawodnienie organizmu,
• unikanie alkoholu,
• regularna aktywność fizyczna,
• kontrola masy ciała.

Zalecenia żywieniowe w chorobie Hashimoto:

Regularne spożywanie posiłków 3-5 dostarczających wszystkich składników odżywczych, z naciskiem na występujące niedobory w chorobie:
- źródła wit D: olej rybi, tłuste ryby, jaja kurze,
- źródła wit C: czarna porzeczka, papryka, pomarańcza, truskawka, szpinak,
- źródła wit z gr B: mięso i ryby, produkty pełnoziarniste, jaja,
- źródła magnezu: czekolada gorzka, kakao ciemne, orzechy, nasiona, produkty pełnoziarniste, zielone warzywa,
- źródła wit E: oleje roślinne, awokado, produkty pełnoziarniste,
- źródła cynku: miód, kakao ciemne, orzechy, nasiona, produkty pełnoziarniste, zielone warzywa,
- źródła żelaza: mięso (podroby głównie), kakao ciemne, owoce morza, szpinak, pestki,
- źródła jodu: sól jodowana, ryby - źródła selenu: orzechy brazylijskie, ryby, mięso, szpinak.

Diety eliminacyjne, czy warto?

Często stosowanymi dietami w Hashimoto jest: dieta bezglutenowa, beznabiałowa, protokół autoimmunologiczny (AIP), protokół dr Dąbrowskiej. Wymienione schematy żywieniowe bazują na eliminacji produktów, co ma celu zmniejszenie ekspozycji na antygeny pokarmowe czy potencjalnie nietolerowane składniki w żywności. Jednakże trzeba zwrócić uwagę, że wymienionych interwencji dietetycznych nie należy stosować bez wskazań czy bezterminowo. Głównym powodem jest ryzyko pojawienia się niedoborów. Przed zastosowaniem diety bezglutenowej, należy wykonać odpowiednią diagnostykę w kierunku celiakii. Nie powinno się stosować diet eliminacyjnych samodzielnie, bez wskazania lekarza, czy innego specjalisty. Warto jednak pamiętać, że czasowe wyłączenie niektórych produktów z jadłospisu rzeczywiście u znacznej grupy pacjentów wiąże się ustąpieniem niektórych objawów i poprawą samopoczucia.

Nabiał - jeść czy nie?

 

Często eliminowane w chorobie Hashimoto są produkty mleczne zawierające laktozę. Ma to podłoże w fakcie, iż przyswajanie tyroksyny jest ograniczone wśród pacjentów, u których współistnieje autoagresja i nietolerancja laktozy. W tej sytuacji dochodzi do obniżenia biodostępności leku i może pojawić się konieczność stosowania większych dawek.

Jak to jest z tym glutenem?

 

Drugim zabiegiem żywieniowym jest eliminacja glutenu. Celiakia u pacjentów Hashimoto występuje nawet do 10 razy częściej w porównaniu do populacji zdrowej. Zasadne jest więc wykonanie badań diagnostycznych w kierunku choroby trzewnej. W przypadku wystąpienia nieprawidłowości, zastosowanie diety bezglutenowej może zmniejszyć stymulację układu immunologicznego organizmu i uspokoić proces autoimmunologiczny.

Rośliny krzyżowe – niebezpieczne goitrogeny?

Kolejną kontrowersją są goitrogeny w diecie. Przy niedoczynności tarczycy, zwłaszcza u pacjentów cierpiących na niedobór jodu, poleca się ograniczenie czynników wolotwórczych w jadłospisie. Goitrogeny to substancje antyodżywcze, które mogą zakłócać metabolizm jodu i hamować syntezę hormonów tarczycy. Występują w roślinach krzyżowych –m.in. kapusta, brokuły, kalafior, brukselka, ziemniaki, kukurydza. Jednakże warto zwrócić uwagę, że obróbka skutkuje zmniejszeniem właściwości wolotwórczych o 30%. Produkty bogate w goitrogeny są bogatym źródłem witamin i mikroelementów, więc nie powinno się ich eliminować z diety, a zwyczajnie nie spożywać ich w nadmiarze i pamiętać o odpowiednim przygotowaniu.

Po wyeliminowania jakiegoś składnika z diety, należy w jego miejsce wprowadzić inny produkt zastępujący, tak aby nie doprowadzić do niedoborów. Nie u wszystkich konieczne jest wykluczanie, przynajmniej od razu takich produktów jak nabiał, gluten, jaja itp. W pierwszej kolejności należy pozbyć się z diety szkodliwych substancji, postawić na najbardziej naturalne i nieprzetworzone produkty - stosować dietę przeciwzapalną. Sposób żywienia powinien opierać się przede wszystkim na ogólnych zasadach zdrowego żywienia. Warto w diecie starać się eliminować żywność wysoce przetworzoną, bogatą w cukry, syntetyczne dodatki i konserwanty, nasycone kwasy tłuszczowe oraz izomery trans kwasów tłuszczowych. Po wykluczeniu szkodliwych pokarmów, a także wdrożeniu odpowiedniej diety, suplementacji często obserwowana jest u pacjentów poprawa samopoczucia, powraca energia do życia, objawy ustępują, co związane jest z poprawą pracy tarczycy.

Podsumowanie

Farmakoterapia w chorobie Hashimoto to istotny element leczenia. Dodatkowo właściwie zbilansowana dieta i suplementacja, dostarczająca niezbędne składniki odżywcze, które są wykorzystywane do syntezy hormonów tarczycy ma duże znaczenie jako działanie wspierające leczenie. Racjonalna, bogato odżywcza dieta i suplementacja, może świetnie wspomóc leczenie pacjenta przywracając mu dobre samopoczucie.