Przetrenowanie – objawy i konsekwencje

Przetrenowanie – problem nie tylko sportowców

Wysiłek fizyczny stanowi duże wyzwanie dla organizmu, dlatego też ważne jest odpowiednie zadbanie o właściwą regenerację, tak by nie doprowadzić do przetrenowania. Ze względu na zwiększenie zapotrzebowania na energię i wymagania fizjologiczne stawiane naszemu układowi nerwowemu, sercowo-naczyniowemu, mięśniom - osoby aktywne fizycznie powinny adekwatnie reagować na niepokojące objawy napływające ze strony ciała.

Określone zmienne treningowe w sprzężeniu z daną podażą energii czerpaną z pożywienia, wywołują różne odpowiedzi hormonalne i konsekwencje adaptacyjne. Nasze ciało musi mieć zapewnione odpowiednie warunki regeneracyjne, aby adekwatnie reagować na stosowane przez nas zabiegi, mające na celu doprowadzenie do uzyskania upragnionej formy.

Zauważyłeś u siebie występującą od jakiegoś czasu stagnację w rozwoju sylwetki? Istnieje szereg przyczyn, które mogły doprowadzać Cię do takiego stanu. Jedną z przyczyn może być przetrenowanie, ale istnieje również możliwość, że cierpisz na wyczerpanie nadnerczy czy syndrom zwany „metabolic damage”. Dodatkowo dochodzą również występujące chroniczne infekcje, stany zapalne, dysbioza jelitowa czy choroby przewlekłe. W czasie gdy te wszystkie czynniki skumulują się, możesz zaobserwować obniżenie się jakości Twojego życia.

Co to właściwie jest przetrenowanie?

Przetrenowanie występuje na skutek braku równowagi pomiędzy treningiem, a regeneracją. Wyróżniamy dwie formy przetrenowania, które są związane z dominacją określonego układu w systemie nerwowym. Przetrenowanie dotyczące układu przywspółczulnego - rozwija się zazwyczaj po kilku tygodniach codziennego treningu cardio, odbywającego się przez 2–4 godziny dziennie wraz z zastosowaniem ograniczenia podaży kalorycznej. Drugi typ to przetrenowanie układu współczulnego, występujące po ciężkich treningach siłowych czy sportach sprinterskich, a także u osób, które niepoprawnie planują swój trening zwiększając nieadekwatnie objętość czy intensywność treningu do aktualnego poziomu zaawansowania. Początkowo większość osób ignoruje wszelkie objawy - charakteryzujące się osłabieniem siły, zwinności, zręczności, zwiększonego czasu regeneracji, co w dłuższej perspektywie czasu będzie negatywnie oddziaływać na zdrowie i osiągi sportowe.

Czy jesteś przetrenowany?

Zapewne nieraz pomyślałeś, że zyski w rozwoju sylwetki nie przychodzą równomiernie wraz z włożoną pracą. Masa mięśniowa nie wzrasta tak, jak powinna, a tkanka tłuszczowa nie spada tak szybko, jak byśmy tego oczekiwali. Gdy Twoje osiągi sportowe są coraz gorsze, to warto pomyśleć czy to wszystko nie spowodowane jest przypadkiem przetrenowaniem.

Dysbalans pomiędzy bodźcem treningowym a tolerancją stresora wysiłkowego powodujący przetrenowanie, można zaobserwować wykonując odpowiednie badania diagnostyczne.
Wskaźniki biochemiczne świadczące o przetrenowaniu:
• kinaza kreatynowa – wysoka wartość świadczy o uszkodzeniu komórek mięśniowych,
• mocznik – wyższe stężenie występuje przy przetrenowaniu,
• katecholaminy w moczu – niska wartość wskazuje na przetrenowanie układu przywspółczulnego.
Oprócz wykonania badania substratów (np. mleczan, amoniak i mocznik) oraz enzymów (np. kinazy kreatynowej) jako markerów przetrenowania, warto zaobserwować czy nie występują częstsze zachorowania i infekcje. Indykatorem przetrenowania jest również występowanie opóźnionej bolesności mięśni (tzw. DOMS-ów), potocznie zwanych „zakwasami” przez dłuższy okres czasu.

Konsekwencje przetrenowania

Przetrenowanie dodatkowo znacząco wpływa na hormony stresu - kortyzol i adrenalinę. Nierównowaga hormonalna może korelować z negatywnym nastrojem, prowadzącym do pojawiania się drażliwości i niemożności koncentracji. Długotrwała, niska podaż energii może doprowadzić do niedoborów składników odżywczych. Dodatkowo mogą pojawić się problemy takie jak: niedokrwistość z niedoboru żelaza, zaburzona praca tarczycy czy częściej występujące infekcje. Kolejnymi konsekwencjami są powikłania obejmujące układ sercowo-naczyniowy, żołądkowo-jelitowy czy też hormonalny, nerwowy bądź rozrodczy.

Wysiłek fizyczny to dla organizmu stres, który może przyczynić się do braku miesiączki u kobiet poprzez zaburzenie działania osi podwzógrze-przysadka-nadnercza. U przetrenowanej osoby dochodzi do zmniejszenia zapasów glikogenu mięśniowego, co prowadzi do osłabienia zdolności wysiłkowych. Zahamowanie syntezy białek, nasilenie ich rozpadu spowoduje upośledzenie regeneracji i w dłuższej perspektywie czas ubytek masy mięśniowej.